VEELVOORKOMENDE VRAGEN
Vragen over uitvoering
1. Wat betekent de boycot in de praktijk?
De boycot bestaat uit vier aspecten. Instellingen en kunstenaars die zich committeren tot een cultureel boycot
(i) geven toestemming om hun deelname aan de boycot openbaar te maken;
(ii) weigeren de deelname aan evenementen en activiteiten die door de Israëlische staat of medeplichtige organisaties die geheel of gedeeltelijk zijn gefinancierd of georganiseerd, trekken zich terug uit lopende activiteiten en samenwerkingen en verbreken de banden met hun medeplichtige institutionele partners in Israël;
(iii) gaan geen nieuwe samenwerkingen aan met instellingen die door de Israëlische staat of medeplichtige organisaties zijn gefinancierd.
(iv) doen niet mee aan praktijken van normalisatie, die ten onrechte de indruk wekken dat de Israëlische en Palestijnse standpunten ‘gelijkwaardig’ zijn, waarbij de geschiedenis van onrechtvaardigheid en structurele onderdrukking wordt verdoezeld (zie vraag 15 voor uitleg).
2. Wat kun je doen om de culturele boycot in actie te zetten?
Het werkveld van culturele werkers binnen een instelling en zelfstandige kunstenaars verschilt sterk. Hier enkele voorbeelden en suggesties die voor iedereen gelden.
(i) Informeer jezelf goed over alle samenwerkingspartners.
(ii) Integreer juridische clausules in contracten waarin de medeplichtigheid wordt geïdentificeerd die je wilt vermijden. Zoals het vastleggen van distributievoorwaarden bij publicaties. Voorbeelden hiervan zijn te vinden bij Palestine Legal of bij No Music For Genocide.
(iii) Maak je deelname aan de boycot openbaar: weiger prijzen of uitnodigingen om op te treden in Israël of samen te werken met medeplichtige Israëlische organisaties; plaats een statement op je website of socials waar je je deelname aan de boycot bekend maakt; laat je eigen publiek weten dat je aan deze campagne deelneemt
(iv) Call it out: spreek instellingen die niet aan de boycot meedoen openlijk aan als ze een evenement organiseren met medeplichtige Israëlische instellingen of hun vertegenwoordigers en ga met ze in gesprek
(v) Sluit je aan bij initiatieven zoals Apartheid Vrije Zones of Towards Apartheid Free Zones
(vi) Leer zoveel mogelijk over Palestina; wees zorgvuldig in je taalgebruik: zie pagina: BONDGENOTEN
(vii) biedt een platform aan Palestijnse kunstenaars en Palestijnse cultuurwerkers
3. Vallen individuele kunstenaars of culturele medewerkers ook onder de boycot?
Nee. De culturele boycot, een oproep door de Palestijnse samenleving, met inbegrip van de culturele organisaties, richt zich op instellingen, niet op individuen en niet op identiteit (dus hij houdt geen verband met nationaliteit, religie, gender, etnische of raciale categorieën). De verklaring is gericht op instellingen, dus wanneer iemand optreedt als officiële vertegenwoordiger van de staat of van een medeplichtige Israëlische culturele instelling, of als cultureel ambassadeur voor de staat Israël, valt het onder de institutionele boycot. Alleen een dienstverband of affiliatie is geen reden om de boycot toe te passen.
4. Worden individuen geboycot omdat ze verbonden zijn aan een Israëlische culturele instelling?
Nee, tenzij deze persoon de officiële vertegenwoordiger is van de staat of van een medeplichtige Israëlische culturele instelling of optreedt als cultureel ambassadeur voor de staat Israël. Het feit dat kunstenaars en cultuurwerkers verbonden zijn aan of in dienst zijn van een Israëlische culturele instelling is geen reden om de boycot toe te passen. Ook als individuen aanzetten tot racistisch geweld of deelnemen aan het plegen van internationale misdaden, moeten zij worden behandeld zoals iedereen die dezelfde overtredingen begaat.
5. Wie is gevrijwaard van de boycot?
Organisaties zijn gevrijwaard van de boycot als ze: a) niet medeplichtig zijn bij ernstige schendingen van de mensenrechten, b) zich uitspreken tegen genocide, tegen het officieel beleid van apartheid en illegale bezetting, en c) de door de VN vastgestelde rechten van het Palestijnse volk erkennen, waaronder het recht op terugkeer voor Palestijnse vluchtelingen.
6. Kunnen al lopende samenwerkingen met medeplichtige instellingen nog doorgaan als de boycotverklaring ondertekend is?
Nee. In dit geval moeten de banden verbroken worden.
7. Kunnen individuen ook meedoen aan de boycot als ze geen beslissingsbevoegdheid hebben over alle samenwerkingen in het kader van bv. een filmproject?
Ja. De verklaring gaat om samenwerkingen en verantwoordelijkheden die onder de bevoegdheid van de ondertekenaar vallen. Begrijpelijkerwijs kunnen kunstenaars of individuele cultuurwerkers niet voor alle contracten met derde partijen verantwoordelijk gemaakt worden.
8. Is een deelname aan de boycot campagne mogelijk als er samenwerkingen zijn met een niet-Israëlische instelling die wel met de Isräelische staat samenwerkt?
De boycot is strategisch beperkt tot de Israëlische staat en medeplichtige Israëlische instellingen, organisaties en bedrijven. Het blijft ieders eigen keuze en verantwoordelijkheid om wel of niet samen te werken met instellingen die medeplichtig zijn aan mensenrechtenschendingen. Wellicht is er de mogelijkheid om over de legitimatie van deze samenwerking intern binnen je organisatie in gesprek te gaan.
9. Moet de steun voor de boycot publiek kenbaar gemaakt worden, en zo ja, hoe?
Deze boycot is een publieke en collectieve verklaring. Met een handtekening geven kunstenaars en organisaties hun toestemming om hun deelname aan de boycot openbaar te maken. De namen worden op de website www.cultureleboycotisrael.nu openbaar gemaakt. Mensen die in een precaire situatie zitten en de boycot ‘stilzwijgend’ willen steunen, zonder dit openbaar te maken, zijn ook welkom om dit te doen om zichzelf te beschermen.
10. Is de boycot zinvol als een kunstenaar of instelling sowieso op dit moment geen samenwerkingen met Israël heeft?
De boycot is een publieke en collectieve verklaring van kunstenaars en kunst- en cultuurinstellingen in Nederland en België. Het statement wordt gepubliceerd met alle namen en de groep ondertekenaars zal daarna alleen maar groter worden. Met de culturele boycot wordt een sterk signaal afgegeven richting de politiek. De culturele boycot campagne neemt een voorbeeld aan campagnes in andere sectoren (bijvoorbeeld academische, sport en economische boycotacties) in Nederland en België.
11. Loop ik risico op professionele of juridische consequenties?
Het zich committeren aan een boycot tegen mensenrechtenschendingen is een rechtmatige handeling, in zekere zin is het een wettelijke en morele verplichting. Het besluit niet mee te werken met entiteiten die de wet overtreden, is een vorm van beschermde meningsuiting. Initiatieven zoals het European Legal Support Center, Equity (UK) en Vakbond solidair met Palestina bieden uitgebreide informatie en verdedigen de vrijheid van meningsuiting van degenen die zich uitspreken voor de rechten van Palestijnen. Blijft staan dat je met het ondertekenen van de boycot verklaring een risico op je neemt, we weten immers niet wat de reactie gaat zijn van derden. Dat maakt het des te belangrijker deze actie met zo veel mogelijk instellingen en individuen gezamenlijk te onderschrijven.
12. Wat is het verschil tussen een culturele en een economische boycot?
Deze boycot richt zich op culturele en artistieke samenwerkingen met de Israëlische staat, evenals alle medeplichtige Israëlische organisaties en bedrijven. In sommige gevallen kan dit directe economische banden inhouden, bijvoorbeeld het opzeggen van contracten, het weigeren van vergoedingen of het intrekken van subsidies. In andere gevallen kan het betekenen dat je besluit om geen gebruik te maken van een medeplichtige Israëlische cateringservice of ervoor kiest om Booking.com te vermijden voor reisboekingen, wanneer er redelijke alternatieven bestaan. Degenen die consequenter willen zijn, worden aangemoedigd om verdere stappen te ondernemen, zoals deelname aan het Apartheid Free Zones initiatief, dat een reeks economische boycotmaatregelen omvat, zoals het niet serveren van Coca Cola of het gebruik van Sodastream, en dat zijn aanhangers eveneens verplicht tot culturele boycot.
Vragen over principes
13. Wanneer is een instelling ‘medeplichtig’ in de context van Israël?
Israëlische culturele organisaties hebben een decennialange geschiedenis in het actief faciliteren en/of ondersteunen, goedpraten en witwassen van staatsbeleid. Kunst en cultuur worden door de staat als mechanismen ingezet om misdaden te vergoelijken, bekend als het ‘Brand Israel’ programma.
Ondanks het feit dat ze actief zijn binnen het Israëlische apartheidsregime, en daar dus ook van profiteren, heeft de overgrote meerderheid van de Israëlische kunst- en cultuurorganisaties nooit de volledige, internationaal erkende rechten van het Palestijnse volk onderschreven.
Een Israëlische culturele instelling is medeplichtig aan het Israëlisch beleid en diens praktijk van onderdrukking:
(a) als ze geen einde maakt aan diens betrokkenheid bij schendingen van de Palestijnse rechten, zoals vastgelegd in het internationaal recht. Dit omvat discriminerend beleid en discriminerende praktijken jegens Palestijnen, het rechtvaardigen van Israëlisch beleid en schendingen, het ontkennen van schendingen en het ontkennen van de mensenrechten van Palestijnen, het witwassen of opzettelijk afleiden van de aandacht van deze schendingen, of het zwijgen hierover;
en
(b) als ze de onvervreemdbare rechten van de Palestijnen, zoals vastgelegd in het internationaal recht, niet publiekelijk erkent. Deze rechten zijn:
(i) Het beëindigen van de bezetting (en het koloniseren) van het Arabisch gebied dat in juni 1967 bezet werd (VN Resolutie 242) en het afbreken van de muur;
(ii) Het erkennen van de fundamentele rechten en de volledige gelijkwaardigheid van de Arabisch-Palestijnse inwoners van Israël (VN Verdrag tegen Apartheid);
(iii) Het respecteren, beschermen en promoten van de rechten van Palestijnse vluchtelingen om terug te keren naar hun huizen en bezittingen (VN Resolutie 194).
14. Is het discriminerend om Israëlische instellingen te boycotten?
Nee. De boycot is expliciet niet gericht op identiteit of afkomst. De ondertekenaars van de boycot-verklaring distantiëren zich van alle vormen van discriminatie, inclusief anti-Palestijns racisme, antisemitisme, Islamofobie, seksisme en homo- en transfobie. Ook keuren ze het misbruik van antisemitisme als afleiding van het aankaarten van mensenrechtenschendingen absoluut af. Verder erkennen de ondertekenaars dat het recht op boycot, dat wil zeggen het recht om te pleiten voor en deel te nemen aan een collectieve boycotactie tegen mensenrechtenschendingen, wordt ondersteund door internationale en nationale wetgeving. Het is niet alleen een recht, maar ook een uiting van de ethische verantwoordelijkheid van het maatschappelijk middenveld om op te komen voor de mensenrechten van de Palestijnen.
15. Is een culturele boycot effectief?
Ja, de culturele boycot heeft een belangrijke rol gespeeld in de wereldwijde beweging die heeft bijgedragen aan het beëindigen van de apartheid in Zuid-Afrika.
Er zijn veel voorbeelden die aantonen dat culturele boycots meer dan alleen een symbolische betekenis hebben: ze trekken (media) aandacht, brengen instellingen en beleidsmakers onder druk en versterken het publieke debat.
Ook versterkt de culturele boycot de andere vormen van druk (economisch, academisch, politiek). Samen bouwen ze steeds meer invloed op en versterken deze vormen van druk elkaar (cumulatief effect).
Wanneer artiesten, kunstenaars, schrijvers of festivals zich terugtrekken, krijgt dat veel aandacht. Daardoor voelen bedrijven, universiteiten en politici meer druk om actie te ondernemen.
De culturele boycot is bovendien een duidelijke boodschap van oprechte solidariteit met de Palestijnen.
16. Wat is normalisatie?
Normalisatie is het normaal maken van onderdrukking en onrecht, iets wat onacceptabel en dus abnormaal is. In het context van Israël verwijst normalisatie naar praktijken van witwassen of gelijkschakeling, waarbij Palestijnen (en/of Arabieren) en Israëli’s (individuen of instellingen) samengebracht worden of naast elkaar op een platform worden gezet als teken van verzoening of normale relaties, terwijl de onderliggende systemen en structuren van onderdrukking en onrechtvaardigheid worden genegeerd. Het wordt ingezet als middel om structureel onrecht en mensenrechtenschendingen goed te praten en om de internationale solidariteit met de Palestijnse bevrijdingsstrijd te ondermijnen. Als good practice neemt de culturele boycot een voorbeeld aan het besluit van een brede Palestijnse coalitie van maatschappelijke organisaties, om niet mee te doen aan gezamenlijke activiteiten met Israëli’s of Israëlische instellingen, tenzij de activiteit expliciet een vorm van medeverzet tegen het Israëlische regime van bezetting, kolonisatie en apartheid is en tenzij de deelnemende Israëlische partij publiekelijk de door de VN bevestigde onvervreemdbare rechten van het Palestijnse volk erkent.
17. Wanneer wordt de boycot opgeheven?
De boycot wordt als maatschappelijk drukmiddel ingezet in reactie op het uitblijven van impactvolle politieke actie bij de VN en nationale regeringen. De boycot wordt opgeheven op het moment dat de uitgebreide rechten van de Palestijnen zoals gewaarborgd in het internationaal recht gerespecteerd worden. Dit betekent vooral een einde aan het genocidaal geweld, een permanente staakt-het-vuren, maar óók een einde aan het apartheidsbeleid, de illegale bezettingen en de garantie van het recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen. (zie ook vraag 12)
18. Waarom is er sprake van een ‘decennialange bezetting’?
Het is essentieel om de huidige genocide in een bredere historische context te plaatsen.
Sinds de oprichting van de staat Israël in 1948, waarbij meer dan de helft van de inheemse bevolking van Palestina etnisch werd gezuiverd, heeft Israël zich ten doel gesteld zoveel mogelijk land te controleren en Palestijnen te verdrijven. Als gevolg van deze systematische gedwongen verplaatsing zijn er inmiddels meer dan 7,25 miljoen Palestijnse vluchtelingen. Hun recht om naar hun dorpen terug te keren, beschermd door het internationaal recht, wordt hen ontzegd, simpelweg omdat ze niet joods zijn.
Met de Zesdaagse Oorlog in 1967 (ook wel de Juni Oorlog genoemd) kwamen de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever incl. Oost-Jeruzalem, de Sinaï-woestijn en de Golanhoogten wederrechtelijk in handen van Israël. Vanaf 1967 zijn de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, bezette Palestijnse gebieden, zoals het Internationaal Gerechtshof in juli 2024 heeft bepaald. De VN eist dat Israël zich terugtrekt uit de bezette gebieden, maar Israël gaat niet akkoord. Dat Israël sinds 1967 een actieve en steeds intensievere illegale kolonisatie stimuleert en de Palestijnen uit deze gebieden verjaagt of doodt is dubbel in strijd met alle internationale verdragen. (zie ook BONDGENOTEN)
Juridische bronnen:
– VN-Veiligheidsraad Resolutie 242 (1967) – oproep tot terugtrekking van Israëlische strijdkrachten uit bezette gebieden; S/RES/242 (22 november 1967)
– VN-Veiligheidsraad Resolutie 338 (1973) – herbevestigt Resolutie 242 en eist uitvoering; S/RES/338 (22 oktober 1973)
– Internationaal Gerechtshof (Advies, 2004) – stelt expliciet dat deze gebieden bezet zijn en onderworpen aan het Vierde Verdrag van Genève (1949); Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory, Advisory Opinion, 9 juli 2004
– VN-Algemene Vergadering en Mensenrechtenraad – gebruiken consequent de term Occupied Palestinian Territory (OPT).
– Internationaal Gerechtshof (Advies, 2024) 186-20240719-ADV-01-00-EN - Juridische gevolgen van het beleid en de praktijken van Israël in de bezette Palestijnse gebieden met inbegrip van Oost-Jeruzalem (19 juli 2024)
Veelvoorkomende tegenargumenten
19. Zal de boycot geen schade toebrengen aan progressieve en kritische Israëli's?
Ten eerste: zoals al is genoemd in bovenstaande vragen is de boycot gericht op instellingen en niet op individuen. Samenwerking met individuen is mogelijk zolang ze geen officiële vertegenwoordigers zijn van de staat of een medeplichtige Israëlische culturele instelling, of zolang ze niet optreden als cultureel ambassadeur voor de staat Israël. (zie vragen 3-5)
Ten tweede: een toenemend aantal progressieve en kritische Israëli's met name in de diaspora ondersteunt diverse boycot-oproepen (zie European Jews for Palestine, Jewish Voice for Peace (VS), Erev Rav, Gate48, De-Colonizer). De Israëlische mensenrechtenorganisatie B’tselem roept in het rapport ‘Our Genocide’ (juli 2025) op, alle middelen die het internationaal recht biedt in te zetten om een einde te maken aan de genocide van Israël op de Palestijnen. Kritiek op het apartheidsregime en op de illegale bezettingen wordt in Israël al decennialang tot zwijgen gebracht. Een groot aantal dissidenten heeft Israël verlaten, juist omdat het in Israël met toenemende mate moeilijk is om zich kritisch te kunnen uiten over de bezetting, het apartheidsregime en de structurele discriminatie van Palestijnen.
20. Waarom alleen Israël boycotten? Waarom niet ook Saudi-Arabië of de VS boycotten?
De vraag stellen ‘waarom niet ook dit of dat land’ is vaak een manier om geen actie te hoeven ondernemen. De culturele boycot is geen dogma dat in alle omstandigheden van onrechtvaardigheid kan helpen. Het is een middel dat strategisch wordt ingezet om duidelijke doelen te bereiken. De huidige campagne met kunstenaars en culturele instellingen uit Nederland en België volgt de oproep van de Palestijnse samenleving, die al sinds 2005 bestaat, en is een laatste drukmiddel in het licht van de straffeloosheid van Israël.
Toen Rusland Oekraïne binnenviel in februari 2022 werd zonder veel publieke discussie een volledige boycot (dus ook van individuen) als legitiem middel van verzet tegen de Russische agressie geaccepteerd. Nederland en België zijn vandaag trots op hun deelname aan de boycot-campagne tegen apartheid in Zuid-Afrika, die ook trouwens geen onderscheid maakte tussen individuen en instellingen. De culturele boycot van Israël maakt zichtbaar dat Israël, met name door westerse regeringen, wordt beschermd ondanks herhaalde schendingen van het internationaal recht. Het haalt Israël van dit voetstuk en stelt het land verantwoordelijk voor mensenrechtenschendingen, gelijk aan alle andere landen.
21. Wij kiezen liever onze eigen vorm om ons uit te spreken. Dat kan toch ook?
Eigen vormen van verzet of kritiek hoeven collectieve vormen van verzet niet uit te sluiten. Om een sterk signaal af te geven moeten we ons verenigen. Iedere kunstenaar en cultuurinstelling maakt ook deel uit van een maatschappelijk middenveld en draagt dus ook een verantwoordelijkheid naar de gehele cultuursector. In Italië werd een algemene staking tegen de genocide uitgeroepen door de vakbonden, in Nederland gingen rond 150.000 mensen de straat op om de regering tot een stap te dwingen. Aantallen en gezamenlijke stellingname zijn belangrijk, willen we iets in beweging brengen. De pluraliteit van en solidariteit tussen acties en initiatieven, de combinatie van individuele kunstprojecten en collectieve verklaringen maken een robuust cultureel veld. Door afstand te nemen van collectieve boycot-verklaringen en uitsluitend voor individuele statements of kunstinitiatieven te kiezen, verzwak je de impact van collectieve actie.
22. De Europese samenleving is al zo gepolariseerd. Kunst is er toch om bruggen te bouwen?
Klopt. Toch als de basisvoorwaarden niet eerlijk verdeeld zijn, dan kunnen er ook geen bruggen gebouwd worden. Een oproep tot dialoog en meerstemmigheid die de fundamentele en structurele ongelijkheid tussen Palestijnen en Israëli’s negeert, is enerzijds onethisch en anderzijds een bagatellisering van de rol van kunst en cultuur als bruggenbouwers. Sterker nog, dit soort ‘dialoog’ wordt vaak ingezet als afleidingsmanoeuvre of om onderdrukking juist te verdoezelen. Door een zogenaamd ‘neutraal’ standpunt in te nemen draag je bewust of onbewust bij aan de verwaarlozing van universele mensenrechten. Het niet willen boycotten van Israëlische kunstinstellingen is ook een politiek statement. Het gaat hier niet om verschillende met elkaar vergelijkbare perspectieven maar om ernstige schendingen van mensenrechten en langdurige structurele discriminatie. Onder deze omstandigheden is het belangrijk solidariteit met de Palestijnen te tonen, juist door te weigeren de mensenrechtenschendingen wit te wassen met kunst en cultuur. (zie ook vraag 15)
23. Er is nu toch een vredesakkoord? Waarom zouden we Israël nu nog boycotten?
Ongetwijfeld zal een staakt-het-vuren voorzichtige hoop geven op een einde van de bombardementen, de uithongeringscampagne en de militaire operaties. Of de overeenkomst standhoudt, is echter onzeker; Israël heeft immers keer op keer bewezen internationale afspraken te schenden. Bovendien is een staakt-het-vuren misschien een begin, maar zeker niet het einde van een proces van gerechtigheid voor de Palestijnen.
De boycot is opgezet om een einde te maken aan de straffeloosheid waarmee Israël de Palestijnse bevolking uitroeit, haar cultuur vernietigt en het leven structureel onmogelijk maakt. Israëls oorlogsmisdaden en schendingen van het internationaal recht beperken zich niet tot de openlijke genocide in Gaza en mensenrechtenschendingen op de Westelijke Jordaanoever van de afgelopen twee jaar. Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) heeft in juli 2024 geoordeeld dat Israëls bezetting van alle Palestijnse gebieden, onwettig is en dat Israël alle bezettingen moet beëindigen, de nederzettingen moet ontmantelen en de schade moet vergoeden. Hoewel de uitspraak zich richt op 1967, begon de koloniale onteigening al in 1948 met de Nakba: de gedwongen verdrijving van ruim 750.000 Palestijnen.
De boycot blijft van kracht totdat de volledige rechten van het Palestijnse volk, zoals gewaarborgd in internationaal recht, worden gerespecteerd. Dit betekent een einde aan het genocidale geweld en een permanent staakt-het-vuren, maar óók een einde aan apartheid en bezetting, en de garantie van het recht op terugkeer voor Palestijnse vluchtelingen. (zie ook vragen 12 en 17).
Hoe omgaan met kritiek?
Je hebt moed getoond en je morele kompas gevolgd door medeplichtigheid te weigeren en de boycot te ondertekenen. Hoewel dit op bijval zal kunnen rekenen, moet je ook voorbereid zijn op kritiek, of zelfs dreigementen.
Negeer waar mogelijk, negatieve opmerkingen die anoniem worden geplaatst of provocaties op sociale media. Stel een strenger spamfilter in en meld en blokkeer ongewenste berichten.
Ga in gesprek: Als de bezwaren afkomstig zijn van mensen of instanties die belangrijk voor je zijn, nodig ze dan uit voor een open en kritisch gesprek. Wijs hen op positieve berichtgeving in de media en op de brede steun die de verklaring heeft gekregen.
Wees voorbereid met goede argumenten: Verdiep je in de argumenten van de FAQ om tegenargumenten te pareren en te laten zien dat je een weloverwogen beslissing hebt genomen.
Bundel je krachten: Je bent niet de enige die de boycot hebt ondertekend. Een groot aantal organisaties en individuele kunstenaars en cultuurwerkers delen je standpunt. Zoek steun bij andere bondgenoten en bevriende (koepel)organisaties en initiatieven.
Mediastrategie: Bereid een social-mediastrategie voor die kritiek indirect pareert en positieve berichtgeving rond de boycot verspreidt.